Hiperprolaktynemia

Zaczynając od początku, co to jest prolaktyna i jaką pełni funkcję?

Prolaktyna jest hormonem wydzielanym przez przysadkę mózgową, która pozostaje pod kontrolą podwzgórza, co to znaczy?

Oznacza to, że podwzgórze będzie wydzielać takie czynniki, które mogą stymulować lub hamować wydzielanie prolaktyny. Na przykład wydzielanie dopaminy będzie hamować uwalnianie prolaktyny.

Główną funkcją prolaktyny jest stymulacja gruczołów piersiowych do produkcji mleka kobiecego. Między innymi dlatego obserwujemy podwyższone stężenie prolaktyny podczas ciąży i po porodzie.

Jakie mogą być przyczyny wysokiej prolaktyny?

Przyczyn wysokiej prolaktyny może być wiele. Nie zawsze wysoka prolaktyna może wskazywać na stany patologiczne. Na jej stężenie będzie wpływać zarówno nasz styl życia, choroby, przyjmowane leki czy stres (nawet ten związany z pobieraniem krwi, może nieznacznie podwyższyć stężenie prolaktyny, jednak różnice te nie wpływają na wynik badania).

Czynniki wpływające na wysokie stężenie prolaktyny to m.in :

• niedoczynność tarczycy, a dokładnie hormon TRH, czyli tyreotropiny, która będzie stymulować wytwarzanie prolaktyny
• estrogeny, dlatego też antykoncepcja hormonalna może w niektórych przypadkach podwyższać stężenie estrogenów i tym samym podwyższać stężenie prolaktyny
• choroby przysadki np. gruczolaki
• choroby nerek, wątroby
• wysiłek fizyczny
• leki przeciwpsychotyczne lub antydepresanty blokujące receptory dopaminy, prowadzące do spadku stężenia dopaminy, która hamuje wydzielanie prolaktyny w konsekwencji czego prolaktyna utrzymuje się na wysokim poziomie
• ciąża, karmienie piersią

Pamiętajmy także, że w przypadkach dużych stężeń prolaktyny, bez wystąpienia objawów klinicznych hiperprolaktynemii należy oznaczyć makroprolaktynę. Makroprolaktyna to nic innego jak cząsteczki prolaktyny połączone z immunoglobulinami (IgG ). 

Ma ona po prostu większą masę cząsteczkową. U wielu osób większość prolaktyny w surowicy (~85%) jest monomeryczna, ale u innych występuje przewaga makroprolaktyny, określanej jako makroprolaktynemia.

Jakie mogą być skutki wysokiej prolaktyny?

• zaburzenia działania osi przysadka-podwzgórze-jajniki, przez co występują problemy z płodnością oraz zaburzenia cykli menstruacyjnych
• spadek libido
• wypadanie włosów
• nadmierne owłosienie
• zmęczenie
• zespół napięcia przedmiesiączkowego PMS, objawiające się rozdrażnieniem, agresją, spadkiem nastroju

Skoro wiadomo już co jest przyczyną hiperprolaktynemii to jak ją leczyć?

Najważniejszym celem jest rozpoznanie przyczyny wysokiego stężenia prolaktyny i następnie wdrożenie odpowiedniej dietoterapii oraz suplementacji i leczenia farmakologicznego.

W przypadku dietoterapii musimy również dowiedzieć się gdzie leży problem.

Jeżeli przyczyną wysokiej prolaktyny jest niedoczynność tarczycy to warto skupić się na wsparciu tego narządu poprzez zastosowanie odpowiedniej diety. Magnez, selen, jod, cynk, żelazo oraz witamina D to kluczowe elementy wspierające tarczycę.

Ważne jest również unikanie stresorów, odpowiedni wypoczynek i normalizacja masy ciała, ponieważ to właśnie otyłość i nadmiar tkanki tłuszczowej, mogą podnosić nam stężenie estrogenów i tym samym wpływać na podwyższone stężenie prolaktyny. Ponadto tkanka tłuszczowa produkuje także cytokiny prozapalne i adipokiny biorące udział w rozwoju insulinooporności.

Hiperprolaktynemię stwierdzano również od 7do 52% przypadków kobiet z PCOS. Często hiperprolaktynemia może być objawem zespołu policystycznych jajników. W obu przypadkach mamy zaburzone wydzielanie hormonów, dlatego tak ważne jest zadbanie o odpowiednią dietę i podaż witaminy D, kwasów omega-3, magnezu, cynku, selenu czy witamin z grupy B. Głównym celem jest redukcja androgenów i wsparcie gospodarki węglowodanowej, poprawa wrażliwości na insulinę i zadbanie o dietę z niskim indeksem glikemicznym.

W badaniach wykazano również pozytywny wpływ ziół na spadek stężenia prolaktyny. Taki efekt dawał między innymi niepokalanek pospolity, który obniżał poziom prolaktyny w istotny sposób (jest w stanie zmniejszyć stężenie prolaktyny nawet o 53%). 

Pamiętajmy jednak o odpowiedniej higienie badań. Aby nasze wyniki były jak najbardziej wiarygodne wstrzymajmy się z aktywnością fizyczną na dzień przed badaniami oraz unikajmy stresu. Wykonajmy je w odpowiedniej fazie cyklu-najlepiej w fazie folikularnej (w pierwszym tygodniu cyklu). Zawsze miejmy na uwadze że na stężenie prolaktyny może wpływać stan fizjologiczny, przyjmowane leki, nieprawidłowy styl życia bądź niedoczynność tarczycy lub PCOS.

pisała Justyna Świder

Źródła:

1. Hyperprolactinemia Andrea Glezer, MD, PhD and Marcello D. Bronstein 2022.
2. Hiperprolaktynemia dr n. med. Michał Kunicki
3. Hyperprolactinaemia, Irene Samperi,Kirstie Lithgow,Niki Karavitaki
4. Prolactin disorders, R A Yazigi, C H Quintero,W A Salameh
5. Przyczyny i leczenie hiperprolaktynemii, Gabriela Gutowska
6. https://apteline.pl/baza-badan/prolaktyna-na-czym-polega-badanie-normy-wskazania-przygotowanie